۱. اهمیت و جایگاه اقدام دختر علوم تحقیقات چیست؟
از نظر محتوا اقدام آهو دریایی، حرکتی بود علیه تمامی بنیان‌های مذهبی و سیاسی ستم‌کشی علیه زنان و در راستای آرمان‌های انقلاب زن زندگی آزادی. از نظر فرمت، شیوه اعتراضی او، یعنی انتخاب بدن به عنوان ابزار مبارزه، عمیقا رادیکال و تابوشکنانه است که نمایندگان وضع موجود را در حالت وحشت و شوک فرو برد. در عین حال این شیوه اعتراضی از ریشه‌ای جهانی در عصر مدرن برخوردار است و به همین دلیل انتشار تصاویر آهو فورا به واکنش‌های گسترده بین‌المللی منجر شد.
۲. اقدام دختر علوم تحقیقات را باید شخصی دید یا نتیجه یک روند اجتماعی؟
هر دو. قطعا کاری که آهو دریایی انجام داد نیازمند درجه بالایی از شجاعت و آگاهی در او است. اما زمینه‌های لازم برای تحقق چنین کار شجاعانه‌ای پیشتر توسط مبارزات باشکوه زنان در دهه‌های پیشین و به ویژه به قدرت انقلاب زن زندگی آزادی فراهم شده بود. در واقع، دختر علوم تحقیقات، هم به نوعی محصول مبارزات زنان و جامعه پیش از خود است و از طرف دیگر این اقدام او، جنبش زنان ایران را وارد کیفیت تازه‌ای از مبارزه علیه جمهوری اسلامی کرد.
۳. آیا مساله فقط به حق آزادی پوشش و اعتراض به حجاب اجباری محدود می‌شود؟
خیر. اعتراض به حجاب اجباری صرفا جرقه و نقطه شروع اقدام آهو دریایی بود. آنچه اعتراض عریان آهو دریایی هدف گرفت چنین مواردی از این دست است: خاتمه یافتن تمامی اشکال ستم‌کشی علیه زنان، به رسمیت شناختن حق مالکیت زنان (و طبعا همه شهروندان) بر بدن خود، به رسمیت شناسی آزادی جنسی و جنسیتی تمامی افراد جامعه، جمع شدن بساط سرکوب در دانشگاه‌ها و ...
۴. آیا پیشینه زندگی خصوصی او ربطی به اقدامش در دانشگاه دارد؟
مطلقا خیر. اقدام درخشان آهو دریایی یک اقدام اعتراضی آگاهانه و تماما سیاسی است و نمی‌تواند ارتباط معناداری به پیشینه زندگی شخصی، وضعیت روانی، تجرد یا تاهل و مواردی از این دست داشته باشد که حکومت و برخی دیگر جریانات در تلاش هستند به عنوان توجیه اعتراض عریان او به جامعه ارائه دهند.
۵. آنهایی که از آهو دریایی حمایت نمی‌کنند، از چه می‌ترسند؟
به همان میزان که این جمله «آزادی زن، معیار آزادی جامعه است» معتبر و مورد توجه ماست، باید در نظر داشت که زن‌ستیزی و ستم سیستماتیک علیه زنان، جوهر مشترک تمامی نظام‌های مستبد در چند هزار سال تاریخ اخیر بشریت است. اقداماتی نظیر آنچه دختر علوم تحقیقات انجام دهد، در ماهیت خود اعتراضی است به کل این تاریخ و همه بنیان‌های سیاسی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی که از ارزش‌های آن حراست می‌کند و به این معنا تمامی ارکان ساختاری زن‌ستیزی را به چالش می‌کشد. در نتیجه هر جریان سیاسی (طرفدار حکومت یا مخالف آن) که اقدام آهو دریایی را به نقد می‌کشد یا حتی مورد اعتراض قرار می‌دهد، خود را حافظ تمام یا بخشی از بنیان‌های اجتماعی زن‌ستیزی می‌بیند و به همین دلیل چنین تابوشکنی‌های «گستاخانه‌ای»، حاکمیت سیاسی-اجتماعی مدنظرشان را مورد مخاطره قرار می‌دهد.
۶. چرا درآوردن شورت توسط آهو دریایی، کمتر مورد بحث قرار می‌گیرد؟
مخالفین حرکت آهو دریایی که جای خود دارند و آنها را در اینجا وارد نمی‌کنیم. در میان حامیان آهو دریایی و کسانی که برای آزادی او تلاش می‌کنند، افرادی پیدا می‌شوند که مستقیم یا غیرمستقیم تلاش دارند درآوردن سوتین و شورت توسط او را به حاشیه ببرند یا حتی آن را زیاده‌روی دختر جوان و سرکش تعبیر کنند. در صورتی که بخش دوم حرکت آهو یعنی در آوردن لباس‌های زیر، نقطه اوج اقدام درخشان دختر علوم تحقیقات است که خط بطلانی می‌کشد بر تمامی مناسبات اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، فرهنگی و تاریخی که بدن زنان و هویت جنسی و جنسیتی‌شان را به زنجیر می‌کشد. بخشی از مخالفین جمهوری اسلامی هم در این زنجیرها سهیم هستند و تنها قائل به آزادی‌های محدود زنان در سطح جامعه هستند؛ به همین دلیل این بخش هم کمتر راجع به درآوردن لباس‌های زیر توسط دختر علوم تحقیقات صحبت می‌کند.
۷. آیا هواداران اعتراض عریان می‌خواهند فرهنگ برهنگی را به همه شهروندان تحمیل کنند؟
مطلقا خیر. این ذهنیت نشئت گرفته از شایعات و گفتمان‌های انحرافی است که عموما دولت‌ها و جریان‌های مرتجع، علیه بخش‌های رادیکال و پیشرو جامعه دامن می‌زنند. واقعیت این است که به طور مثال اعتراض عریان یک فرد، شکلی رادیکال از مبارزه برای بدست آوردن حق مالکیت بر بدن یا آزادی پوشش است که در صورت پیروزی و اثرگذار بودن این حرکت، تمامی اشکال پوشش در سطح جامعه به رسمیت شناخته می‌شود. به عبارتی، مبارزه برای به رسمیت شناختن برهنگی (به ویژه زنان) و تابوشکنی از آن، مترادف است با آزادی تمامی اشکال پوشش برای همه بخش‌های جامعه با همه تمایزاتی که ممکن است نسبت به هم دارا باشند.
۸. جامعه‌ای که برهنگی افراد را به رسمیت می‌شناسد، حجاب آزادانه افراد را هم می‌پذیرد؛ اما عکس این موضوع مطلقا صادق نیست. همین مساله برای مذهب هم صادق است؛ به گونه‌ای که برعکس جنبش‌های مذهبی، خداناباوران یا مخالفین مذهب، صرفا برای آزادی بیان همه شهروندان می‌جنگند و قصد ندارند که همه افراد جامعه را بی‌دین کنند؛ در صورتی که تبلیغات دستگاه‌های حکومتی بر این طبل می‌کوبد که آتئیست‌ها، کمونیست‌ها یا سکولارها می‌خواهند به زود دین مردم را از آنها بگیرند.
مطلبی از تحریریه دانشگاه سنگر آزادی و برابری
آبان ۱۴۰۳ - نوامبر ۲۰۲۴