هدفمند شدن خدمات رفاهي و افزايش قيمت‌ها
اما سيرصعودي افزايش قيمت خدمات رفاهي دانشگاه‌ها از زماني شروع شد كه بر اساس برنامه پنجم توسعه، وزارت علوم موظف شد در جهت خصوصي‌سازي خوابگاه‌ها حركت كند و سالانه 20 درصد از خوابگاه‌ها خصوصي‌سازي و تا پايان برنامه 100 درصد عملي شود. در دولت فعلي و با اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها كه افزايش هزينه نگهداري خوابگاه‌ها و تهيه مواد غذايي براي دانشگاه‌ها را به دنبال داشت، تعجيل دانشگاه‌ها براي برون‌سپاري خدمات رفاهي دانشگاه‌ها بيشتر شد. توجيه وزارت علوم هم اين بود كه دانشگاه‌ها به كار توليد علم بپردازند و وقت و انرژي خود را در جايي به غير از خدمات رفاهي صرف كنند. به گفته مسوولان وزارت علوم، هدفمند شدن خدمات دانشجويي تا آخر برنامه پنجم توسعه به تدريج تا آنجا پيش خواهد رفت كه پرداخت 50 درصد هزينه واقعي غذا توسط دانشجويان و 50 درصد ديگر يارانه توسط دولت تامين و پرداخت مي‌شود. پيش از اين و در سال‌هاي ابتدايي دهه 80 موضوع خصوصي‌سازي خدمات رفاهي دانشجويان از سوي دولت مطرح شده بود اما در آن زمان اعتراض و نارضايتي دانشجويان نسبت به اين طرح، اجراي آن را در عمل متوقف كرد. مسوولان فعلي صندوق رفاه اما معتقدند طرح موضوع در خرداد ماه 82 قابل توجيه نبود چون دولت يارانه‌يي به صورت نقدي به شهروندان اعم از دانشجو و غير دانشجو پرداخت نمي‌كرد اما در حال حاضر قابل توجيه است چرا كه دانشجو از يارانه پرداختي توسط دولت به خانواده‌اش سهم دارد و هم زيرساخت‌هاي خصوصي‌سازي خوابگاه‌ها و خدمات رفاهي دانشجويي فراهم شده است. اما در شرايطي كه دانشگاه‌ها با برون‌سپاري و واگذاري خوابگاه‌ها و غذاي دانشجويان مسووليت كمتري در ارائه خدمات رفاهي به دانشجويان دارد، افزايش هزينه غذا و اجاره‌بهاي خوابگاه و پايين آمدن كم و كيف آن دانشجويان را بيش از پيش از وضعيت خوابگاه‌هاي دانشجويي گله‌مند كرده است. واگذار شدن يارانه تغذيه به دانشگاه‌ها از جمله ديگر اقداماتي بود كه خود به خود بالارفتن قيمت تمام شده غذا براي دانشجويان را در برداشت. از فروردين ماه 90 يارانه غذاي دانشجويي به صورت نقدي براي دانشگاه‌ها واريز شد. در اين وضعيت عملا بودجه دانشگاه‌ها كاهش پيدا كرد چرا كه بخش عمده‌يي از مبلغ واريزي به حساب دانشگاه‌ها بايد صرف خريد مواد غذايي اوليه مي‌شد كه بعد از اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها چندبرابر شده بود. در اين شرايط دانشگاه‌ها عملا با كسري بودجه مواجه بودند. در اين ميان راهكار صندوق رفاه براي كمك به دانشجويان پرداخت‌هاي غير نقدي اجاره‌بهاي خوابگاه و ارائه غذا در سه نوع كم هزينه، متوسط و پرهزينه در دانشگاه بوده است. بر اساس اعلام صندوق رفاه قيمت غذاهاي كم‌هزينه 350 تومان، متوسط هزينه 485 تومان و پرهزينه 600 تومان براي سال تحصيلي 92-91 اعلام شد. اين در حالي است كه يك سال پيش از آن و در سال 91-90 غذاهاي كم هزينه 290، متوسط 350 و پرهزينه 485 تومان بود. اما در عمل نرخ غذاي تمام شده دانشگاه‌ها بيش از قيمت اعلام شده از سوي وزارت صندوق رفاه براي دانشجو تمام مي‌شود. به گفته دانشجويان قيمت تمام شده يك وعده غذاي دانشجويي 600 تا 900 تومان و براي دانشجويان سنواتي تا 1500 تومان است. در حال حاضر نيز با تصميم جديد دولت در لايحه بودجه 92، افزايش دوباره قيمت غذاي دانشجويي در سال جديد دور از انتظار نيست. در لايحه بودجه 92 دولت علاوه بر كاهش 40 ميليارد توماني وام شهريه دانشگاه‌ها، مبلغي از بودجه كه نزد صندوق رفاه دانشجويان بابت يارانه غذا بين دانشگاه‌ها بود را از سرفصل صندوق رفاه حذف و به صورت مستقيم بين دانشگاه‌ها توزيع كرد. از زمان تصويب يارانه غذا، هر ساله مبلغ 170 ميليارد تومان به عنوان يارانه غذاي دانشگاه‌ها در اختيار صندوق رفاه قرار مي‌گرفت و بين دانشگاه‌ها توزيع مي‌شد. اما در صورتي كه اين بودجه در اختيار دانشگاه‌ها قرار گيرد، در ظاهر رقم كلي بودجه افزايش مي‌يابد در حالي كه چنين واقعيتي وجود ندارد، به اين دليل كه رقم 170 ميليارد تومان از قبل در اختيار صندوق رفاه قرار داشت و به دانشگاه‌ها تعلق مي‌گرفت. اين وضعيت طي دو سال گذشته اعتراض روساي دانشگاه و درخواست آنها مبني بر برگرداندن يارانه تغذيه دانشگاه‌ها به صندوق رفاه را در پي داشته است و دانشگاه‌ها ناچارا از كم و كيف خدمات رفاهي دانشجويان مي‌زنند. چرا كه عملا با واگذاري بودجه تغذيه به دانشگاه‌ها در لايحه بودجه 92، نه تنها بودجه دانشگاه‌ها اضافه نشده، بلكه كاهش هم يافته است. به دليل اين وضعيت بسياري از دانشگاه‌هاي كشور به صندوق رفاه اعلام كرده‌اند امسال در امر تغذيه دانشجويان دچار مشكل خواهند شد. به گفته مسوولان صندوق رفاه زماني كه اعتبار مذكور در اختيار صندوق قرار مي‌گرفت، صندوق با درنظر گرفتن ظرفيت‌هاي قانوني، قبل از تخصيص اعتبارات توسط معاونت برنامه‌ريزي، با جابه‌جايي ساير منابع، اعتبار لازم را در اختيار دانشگاه‌ها قرار مي‌داد، تا دانشگاه‌ها مشكلات مقطعي خود را رفع كنند و گاه نيز در شرايط بحراني صندوق امكان حمايت بيشتر را داشت، ولي با تصميم جديد صندوق چنين وظايفي را نخواهد داشت. در حال حاضر هم لايحه بودجه 92 دانشگاه‌ها نشان مي‌دهد بودجه امسال در بخش جاري تنها 12 تا 13 درصد افزايش داشته است. هرچند بودجه دانشگاه‌ها در بخش عمراني و تملك دارايي كاهش يافته است. در اين ميان راهكار مسوولان براي حل مشكلات مالي دانشگاه‌ها جذب دانشجوي پولي بود. در قالب قانون مصوب مجلس به دانشگاه‌ها اجازه داده مي‌شد ظرفيت مازاد خود را به صورت پولي دانشجو پذيرش كنند. در حال حاضر افزايش هزينه‌هاي دانشگاه‌ها طي يكي دو سال اخير آمار اين تعداد دانشجويان را در اكثر دانشگاه‌هاي كشور افزايش داده است.
رشد اجاره‌بهاي خوابگاه‌هاي خودگردان
كمبود خوابگاه در بسياري از دانشگاه‌هاي كشور وكاهش تعداد سنوات تحصيلي مجاز براي استفاده از خوابگاه، دانشجويان زيادي را راهي خوابگاه‌هاي خودگردان و پانسيون‌هاي دانشجويي كرده است كه به مراتب قيمت بالاتري از خوابگاه‌هاي دانشگاه‌ها دارد. هزينه خوابگاه‌هاي خودگردان در تهران براي دانشجويان از 100 تا 500 هزار تومان ماهانه متغير است. همچنين طي سال‌هاي اخير اجاره‌بهاي خوابگاه‌ها و پانسيون‌هايي كه پذيراي درصد بالايي از دانشجويان است و زير نظارت اماكن و زير نظر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اداره مي‌شود همزمان با افزايش قيمت ملك در تهران افزايش پيدا كرده است. به طوري كه در حال حاضر كرايه يك تخت در يك اتاق دونفره در اين خوابگاه‌ها به 500 هزار تومان هم مي‌رسد. براساس بررسي‌هاي صورت گرفته از يك خوابگاه دانشجويي واقع در شمال تهران كه بيش از 80 درصد ساكنان آن را دانشجويان تشكيل مي‌دادند، كرايه تخت در اتاق‌هاي دو نفره به ازاي يك‌ماه 500 هزار تومان، در اتاق‌هاي 4 نفره 300 هزار تومان و در اتاق‌هاي 6 نفره 250 هزار تومان با دريافت پول پيش به ميزان اجاره‌بها براي دانشجويان هزينه دارد. اين مبلغ در خوابگاه‌ها و پانسيون‌هاي دانشجويي واقع در غرب تهران از 400 هزار تومان اجاره ماهانه و پول پيش براي اتاق‌هاي دو نفره شروع مي‌شود و به 250 هزار تومان براي اتاق‌هاي 8 نفره به بالا مي‌رسد. قيمت تمام شده براي اين اتاق‌ها به وضعيت دسترسي و امكانات آنها نيز بستگي دارد. اين اجاره‌بها در منطقه وليعصر و سهروردي از 390 هزار تومان ماهانه براي اتاق‌هاي دو نفره شروع مي‌شود و به 230 و 250 هزار تومان براي اتاق‌هاي 6 و 8 نفره و بالاتر مي‌رسد. به گفته مسوولان صندوق رفاه در حال حاضر سرانه خوابگاهي براي هر دانشجو 10 تا 14 متر مربع است اما حجم متقاضيان و همچنين كمبود فضاي خوابگاهي اين رقم را در كلانشهرها از جمله تهران به هشت متر هم رسانده است. علاوه بر اين در حال حاضر با تامين نشدن اعتبار صندوق رفاه براي ارائه خدمات رفاهي به دانشجويان اين صندوق در پرداخت تسهيلات رفاهي ديگر از جمله پرداخت وام به دانشجويان با مشكل مواجه است. طوري كه طي سال گذشته عملا بسياري از دانشجويان موفق به دريافت وام دانشجويي نشدند و بسياري از دانشجويان از جمله دانشجويان شبانه و شاغل هم از ليست پرداختي‌هاي صندوق رفاه خط خوردند. در حال حاضر نيز به گفته مسوولان صندوق رفاه كل اعتبار وام شهريه سال 91، 155 ميليارد تومان براي بيش از 4 ميليون دانشجو است كه از اين مبلغ تنها 83 ميليارد تومان آن تخصيص يافته، و هنوز 74 ميليارد تومان آن پرداخت نشده است. اين در حالي است كه پرداخت نشدن اين مبلغ يعني حذف بيش از 130 هزار دانشجو از دريافت وام. از طرف ديگر مسوولان صندوق رفاه مي‌گويند در حال حاضر حدود 300 هزار نفر دانشجو بيش از 100 ميليارد تومان به صندوق رفاه بدهكارند كه اين وضعيت نيز عملا اين صندوق را در ارائه تسهيلات با مشكل روبه رو كرده است.